Malaysia ghi nhận hiệu ứng lan tỏa container khi các chủ hàng chuyển hướng khỏi Trung Quốc

[Zozo]

Căng thẳng thương mại Mỹ-Trung tạo ra hiệu ứng lan tỏa container tạm thời cho các cảng Malaysia, đặt ra cả thách thức và cơ hội cho ngành logistics nước này trong dài hạn.
KUALA LUMPUR: Các cảng của Malaysia được dự báo sẽ duy trì sản lượng container ở mức cao trong những tháng tới, bất chấp "giai đoạn ân hạn" 90 ngày mà Hoa Kỳ dành cho Trung Quốc để đàm phán lại về thuế quan.

Học giả và nhà bình luận hàng hải Nazery Khalid cho biết Malaysia đã trải qua những hiệu ứng lan tỏa tích cực từ các biện pháp thuế quan của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc, đặc biệt là tại các cảng của mình.

Các cảng này đã được hưởng lợi từ việc chuyển hướng các container chở hàng thành phẩm và bán thành phẩm vốn ban đầu được dự định đến Hoa Kỳ.

Ông nói với tờ Business Times rằng nhiều nhà nhập khẩu Mỹ, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), đang hủy đơn hàng hoặc từ chối các lô hàng từ Trung Quốc. Do đó, những container này hoặc không có người nhận tại các cảng của Hoa Kỳ, hoặc bị gửi trả lại.

Ông Nazery giải thích rằng khi đối mặt với chi phí cao hơn, các doanh nghiệp SME này thà từ bỏ hàng hóa còn hơn là gánh chịu các mức thuế hoặc chuyển chi phí gia tăng sang cho khách hàng, điều có thể gây tổn hại cho hoạt động kinh doanh của họ.

Đồng thời, các container bị trả về hoặc những container chưa bao giờ rời Trung Quốc để đến Hoa Kỳ được chuyển hướng sang các quốc gia khác, bao gồm cả Malaysia, quốc gia cũng nhập khẩu nhiều hàng thành phẩm và bán thành phẩm từ Trung Quốc.

"Điều này đã dẫn đến việc một số cảng container của Malaysia báo cáo sự gia tăng về sản lượng thông qua cảng trong những tháng sau khi Hoa Kỳ công bố thuế quan đối với Trung Quốc."

"Một phần lớn trong số các container này đến từ thương mại Nội Á, chủ yếu từ các cảng của Trung Quốc, vốn chiếm ưu thế trong danh sách 20 cảng container bận rộn nhất thế giới về sản lượng," ông nói thêm.

Ông Nazery cho biết trong khi sự phục hồi của các container đi từ Trung Quốc đến Hoa Kỳ được dự báo sẽ diễn ra sau khi giai đoạn ân hạn kết thúc, điều này có khả năng sẽ xảy ra vào cuối quý ba năm nay.

Lý do là vì các chủ hàng và các công ty vận tải hoạt động trên tuyến từ Trung Quốc đến Hoa Kỳ đang "gửi hàng trước" (frontloading) các lô hàng và dịch vụ của họ trước khi "giai đoạn tạm hoãn" 90 ngày hết hạn.

Trong thời gian chờ đợi, ông cho biết các cảng của Malaysia có khả năng sẽ tiếp tục xử lý khối lượng container cao hơn bình thường trong hai đến ba tháng tới, cho đến khi thương mại đường biển giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ổn định trở lại sau sự gián đoạn do bế tắc thuế quan gây ra.

Ông lưu ý rằng khoảng thời gian 90 ngày do Hoa Kỳ cấp sẽ hết hạn vào giữa tháng Tám, khiến cho dòng chảy thương mại bình thường giữa hai siêu cường kinh tế khó có thể tiếp tục trước thời điểm đó.

Tuy nhiên, do sự khó lường của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, vẫn chưa rõ ông sẽ làm gì sau khi lệnh cấm vận thương mại 90 ngày đối với Trung Quốc kết thúc.

"Nếu ông ấy tuân thủ lịch trình 90 ngày của mình, việc đặt chỗ container, các dịch vụ vận chuyển và giá cước vận tải trong thương mại Xuyên Thái Bình Dương giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ có thể được kỳ vọng sẽ phục hồi từ các mức thấp hiện tại."

"Các cảng của Malaysia có thể sẽ không còn được hưởng 'giai đoạn hoàng kim' từ hiệu ứng lan tỏa container và sẽ trở lại xử lý khối lượng container thông thường sau khi trật tự giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc được lập lại," ông Nazery nói.

Nắm bắt cơ hội trong bất ổn

Ngành công nghiệp hàng hải của Malaysia có thể phải đối mặt với cả thách thức và cơ hội nếu các chuỗi cung ứng toàn cầu dịch chuyển do những nỗ lực do Hoa Kỳ dẫn đầu nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Ông Nazery cho biết chính quyền của ông Trump có thể thúc đẩy các công ty Mỹ "tái nội địa hóa" sản xuất gần quê nhà hơn trong nỗ lực phục hồi ngành sản xuất trong nước và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Ông nói rằng mặc dù sự thay đổi như vậy sẽ cần thời gian, do trật tự chuỗi cung ứng toàn cầu đã được thiết lập vững chắc qua nhiều thập kỷ, các nhà xuất khẩu và nhà cung cấp dịch vụ logistics của Malaysia có nguy cơ mất đi các hoạt động kinh doanh lâu dài với các công ty Hoa Kỳ đang tìm kiếm các chuỗi cung ứng ngắn hơn, được địa phương hóa.

"Các cảng và nhà cung cấp dịch vụ logistics của chúng ta cũng có thể thấy mình xử lý ít hàng hóa đi Hoa Kỳ hơn nếu sự dịch chuyển tái nội địa hóa của các nhà cung cấp từ châu Á - Thái Bình Dương hoặc Đông Nam Á sang Hoa Kỳ hoặc sang các nước, khu vực lân cận trở thành hiện thực," ông nói thêm.

Tuy nhiên, ông Nazery cho rằng sự gián đoạn này cũng có thể thúc đẩy các công ty Malaysia đổi mới và leo lên trong chuỗi giá trị. Thay vì sản xuất hàng hóa chi phí thấp dễ dàng bị thay thế ở nơi khác, ông nói rằng các công ty địa phương có thể tập trung vào các sản phẩm chuyên dụng, có giá trị cao hơn.

"Cuộc chiến thuế quan Mỹ-Trung cũng có thể thúc đẩy các cảng, công ty vận tải và nhà cung cấp dịch vụ logistics của Malaysia nâng cấp cơ sở hạ tầng và củng cố nguồn nhân lực của họ."

"Điều này, đến lượt nó, sẽ giúp họ cải thiện hiệu quả, năng suất, chất lượng dịch vụ và năng lực cạnh tranh về chi phí, đảm bảo họ vẫn giữ được sự phù hợp và không bị bỏ qua, bất kể những phát triển trong tương lai," ông nói thêm.

Ở cấp độ khu vực, ông Nazery cho biết Malaysia có thể sử dụng vai trò chủ tịch ASEAN của mình để thúc đẩy một số sáng kiến quan trọng.

Những sáng kiến này bao gồm việc thúc đẩy thương mại Nội Á, làm sâu sắc hơn hội nhập kinh tế, và nâng cao sức hấp dẫn của ASEAN như một điểm đến cho đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Ông nói thêm Malaysia cũng có thể nỗ lực tăng cường quản trị, giảm rào cản thương mại, hài hòa hóa các quy tắc thương mại, và thúc đẩy các thông lệ quản lý tốt và tính minh bạch.

"Sự tách rời của nền kinh tế Hoa Kỳ khỏi Trung Quốc có thể trở thành một động lực mạnh mẽ định hình lại ASEAN," ông Nazery nói.

"Điều đó có thể cho phép khu vực hiện thực hóa đầy đủ tiềm năng của mình, khẳng định mình là một nhân tố quan trọng trên trường toàn cầu, và thể hiện sự sẵn sàng và khả năng chống chịu của mình khi đối mặt với các cú sốc như cuộc chiến thuế quan và các tác động địa chính trị của nó."

Các chiến lược để tăng cường khả năng cạnh tranh hàng hải

Để duy trì khả năng cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu ngày càng không biên giới, siêu kết nối và số hóa ngày nay, ông Nazery cho biết Malaysia phải chuyển đổi thành một nền kinh tế dựa trên giá trị gia tăng, tri thức và đổi mới sáng tạo hơn.

Ông lưu ý rằng mặc dù có vị trí chiến lược và khả năng tiếp cận các tuyến vận tải biển lớn, nền kinh tế của đất nước vẫn phụ thuộc nhiều vào việc lắp ráp hàng hóa giá trị thấp và xuất khẩu nguyên liệu thô, bỏ lỡ các cơ hội ở khâu hạ nguồn.

Ông đã trích dẫn các sáng kiến quốc gia như Kế hoạch Sản xuất Thông minh Quốc gia trong Kế hoạch Tổng thể Công nghiệp Mới 2030 và Chính sách Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư Quốc gia là những bước đi tích cực để tự động hóa và hiện đại hóa ngành sản xuất và nâng cao năng lực công nghiệp.

Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng các yếu tố thành công then chốt được xác định để đạt được các mục tiêu của những kế hoạch đó phải được thực thi một cách kiên định để đảm bảo chúng được đáp ứng.

Những yếu tố này bao gồm việc thiết lập một hệ sinh thái hỗ trợ cung cấp các ưu đãi, cải thiện cơ sở hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực, và thúc đẩy việc áp dụng các công nghệ và giải pháp của Công nghiệp 4.0.

Ông nói thêm rằng các nhà hoạch định chính sách, cảng, công ty vận tải, nhà cung cấp dịch vụ logistics, nhà máy đóng tàu và các bên liên quan khác trong ngành công nghiệp hàng hải phải hợp tác chặt chẽ hơn nữa.

Sự hợp tác của họ là cần thiết để giữ cho các cảng của Malaysia hấp dẫn đối với các hãng tàu toàn cầu và để tăng cường sự hội nhập của đất nước vào các chuỗi cung ứng toàn cầu.

"Bằng cách này, chúng ta có thể tự bảo vệ mình tốt hơn trước những biến động khó lường của bối cảnh VUCA (biến động, không chắc chắn, phức tạp và mơ hồ) và giảm thiểu tác động của các sự kiện toàn cầu làm thay đổi cuộc chơi như cuộc tranh cãi về thuế quan, hoặc thậm chí định vị mình để hưởng lợi từ chúng."

"Tất cả những điều này phải được thực hiện mà không làm ảnh hưởng đến nhu cầu bảo vệ môi trường, thực hành quản trị tốt, và tuân thủ các tiêu chuẩn và quy tắc quốc tế, miễn là chúng không mâu thuẫn với các chính sách và lợi ích quốc gia và chiến lược của chúng ta," ông Nazery nói.